Calciumtekort: symptomen, tests, inname, voedingsmiddelen

Calcium ondersteunt de sterkte van botten, spiercontractie, zenuwgeleiding en bloedstolling. Twee realiteiten komen samen: een ontoereikende voedingsinname (frequent) en hypocalciëmie (lage calcemie), die zelden alleen aan inname te wijten is omdat de calcemie nauw gereguleerd wordt. In de praktijk zoeken we naar klinische tekenen, kijken we naar de inname, vitamine D, PTH, en redeneren we over het langetermijn-botrisico. Cijfermatige richtlijnen: aanbevolen inname (NIH ODS) en EFSA-referentiewaarden.

Symptomen (lage inname → botrisico; hypocalciëmie)

Krampen, spasmen, paresthesieën (hypocalciëmie); teken van Chvostek/Trousseau indien uitgesproken
Vermoeidheid in spieren, stijfheid, pijn
Broze nagels, cariës en tandproblemen
Zwakke botten met osteoporoserisico en breuken op lange termijn bij chronisch lage inname
Risicofactoren: zeer lage zuivelinname, veganisme zonder verrijkte voedingsmiddelen, malabsorptie, postmenopauze, adolescentie, weinig blootstelling aan vitamine D

Voor het klinische beeld en de oorzaken van hypocalciëmie, zie de fiche hypocalciëmie (MSD, FR).

Niet verwarren

Een normale calcemie sluit niet uit dat de voedingsinname ontoereikend is: de PTH compenseert via het bot. Het botrisico blijft mogelijk ondanks een calcemie "binnen de norm".

Tests en richtlijnen

Totale calcemie gecorrigeerd voor albumine of geïoniseerd calcium: bevestigen hypocalciëmie (indien aanwezig).
25-hydroxy-vitamine D: een lage status vermindert de intestinale calciumabsorptie.
PTH: verhoogd bij hypocalciëmie secundair aan een inname-/vitamine D-tekort, laag bij hypoparathyreoïdie.
Fosfor, creatinine: renale/minerale exploratie.
Osteodensitometrie (DXA): nuttig om het botrisico te evalueren bij risicofactoren.

Voor de interpretatie en beperkingen van de markers, zie de NIH ODS-fiche – Calcium.

Voedingsmiddelen rijk aan calcium (en biologische beschikbaarheid)

Zuivelproducten (melk, yoghurt, kazen): hoog gehalte en gunstige biologische beschikbaarheid
Vis met eetbare graten (sardines in blik)
Calciumrijk mineraalwater (bijv. > 400 mg/L): nuttige inname zonder lactose
Groene groenten (boerenkool, broccoli), amandelen, sesamzaad (tahini), tofu met calcium neergeslagen
Verrijkte voedingsmiddelen (plantaardige dranken, ontbijtgranen)

Oxalaten (spinazie) en fytaten (bepaalde granen/peulvruchten) kunnen de absorptie verminderen. Voor precieze gehalten, raadpleeg CIQUAL.

Doses en tolerantie

Inname om naar te streven (volwassenen)

NIH ODS (RDA): 1.000 mg/dag (mannen 19–70, vrouwen 19–50), 1.200 mg/dag (mannen ≥ 71, vrouwen ≥ 51) — zie gedetailleerde richtlijnen.
EFSA (PRI): ~950 mg/dag bij volwassenen (referentiewaarde), samenvatting EFSA DRV.

Bovengrens (UL)

UL: 2.500 mg/dag (volwassenen) in verschillende referentiekaders; sommige leeftijdsgroepen hebben een UL van 2.000 mg/dag — zie NIH ODS.
Risico op nierstenen: vooral met hoge doses in supplementen bij gepredisp oneerde personen.
Interacties: calcium kan de absorptie verminderen van ijzer, zink, tetracyclinen/fluoroquinolonen — spreiding van inname (zie ODS-interacties).

Praktisch advies

Richt u eerst op voeding. Indien nodig, verdeel de supplementen (bijv. 300–500 mg bij maaltijden) voor tolerantie en absorptie. Combineer met adequate vitamine D bij lage status.

FAQ

Vertelt de calcemie of ik een voedingstekort heb?
Niet noodzakelijk. De calcemie is gereguleerd. We kijken naar inname, vitamine D, PTH, en de botcontext.

Carbonaat vs citraat van calcium?
Het citraat wordt beter verdragen bij sommigen en is minder afhankelijk van maagzuur; het carbonaat is meer geconcentreerd in elementair calcium. Kies volgens tolerantie/maaltijd.

Kunnen mineraalwateren helpen?
Ja, calciumrijk water levert 100–600 mg/L afhankelijk van het merk — praktisch bij lactose-intolerantie.

Wie loopt het grootste risico?
Postmenopauze, adolescenten, diëten zonder zuivel, malabsorptie, lage vitamine D-status.